Doktor Magda

Wskaźniki skutecznego karmienia

Pierś jest pełnym mleka naczyniem, które nigdy nie jest zupełnie puste, choć trudno zmierzyć jego zawartość. Stąd pewnie tak wiele mam zadaje sobie pytanie: czy moje dziecko najada się? Gdyby pierś była przezroczysta i miała podziałkę – współczesna mama czułaby się pewna. A tu ocenę trzeba oprzeć na obserwacjach. Ale nie bójcie się, Drogie Mamy. Dacie radę! Natura wyposażyła i dziecko i mamę w mechanizmy obronne oraz instynkt, który rzadko zawodzi. Ale, żeby mieć pewność proponuję nauczyć się kilku wskaźników, które pomogą oceniać sytuację na bieżąco. Zawsze, w razie wątpliwości, możecie skorzystać z pomocy personelu medycznego, a zwłaszcza doradców laktacyjnych.

Wskaźniki skutecznego karmienia (WSK) w pierwszych tygodniach

Dziecko najada się, jeśli:

• jest karmione często, zazwyczaj 8-12 razy na dobę, również w nocy,
• prawidłowo chwyta i ssie aktywnie, słychać wyraźnie, częste, rytmiczne postękiwanie-połykanie, które trwa minimum 10 minut przy jednej piersi; zazwyczaj 15-20 minut (jeśli sesja karmienia to obie piersi, wtedy 30-40 minut)
• w czasie karmienia mama może odczuwać mrowienie lub ucisk w piersi związany z wypływem mleka, a jeśli go nie czuje (pierwiastki rzadziej mają ten objaw), to widać jak dziecko zaczyna regularnie połykać w czasie wypływu (takich wypływów może być kilka w czasie jednego karmienia)
• piersi są „luźniejsze” po karmieniu;
• dziecko wydaje się „zadowolone” po zjedzeniu, zasypia po niektórych karmieniach, budzi się samo do karmienia, jest komunikatywne (adekwatnie do etapu rozwoju)
• moczy 6 – 8 pieluszek na dobę, a mocz jest jasny i bezwonny,
• oddaje 3-4 papkowate stolce dziennie (nie zwracać uwagi na kolor)

Podczas wizyty wykonuję też test wagowy, podczas którego oceniam ile dziecko zjada i w jakim czasie. Lubię wyliczać wskaźnik ilość mililitrów na minutę – świadczy on o sprawności funkcji ssania dziecka.

Przy dużych problemach i wątpliwościach zlecam wykonanie testu dobowego, aby ocenić precyzyjnie ile dziecko zjada w ciągu doby.

film CZY MOJE DZIECKO SIĘ NAJADA?

Najbardziej pewnym wskaźnikiem jest masa ciała 

Malutkie dziecko nic nie mówi – stąd nazwa niemowlę. Żeby dowiedzieć się czegoś o jego stanie zdrowia potrzebujemy wskaźników. Jednym z ważniejszych i BARDZO obiektywnych jest masa ciała i jej zmiany w korelacji ze wzrostem. Dziecko, które rośnie jest zdrowe. Dziecko, które nie rośnie trzeba zdiagnozować. Jeśli za mało je, to diagnoza jest prosta. Jeśli je tyle ile potrzebuje, a nie rośnie, to trzeba szukać przyczyn.

Jak rośnie noworodek?

Noworodek po narodzinach traci masę, a nie rośnie. To fizjologiczne zjawisko, jeśli masa obniża się do 2/3 doby (po cięciu cesarskim do 3), a potem zaczyna rosnąć tak, że w 7 dobie dziecko waży tyle co po urodzeniu. Obniżenie masy nie powinno przekroczyć 10%. Jeśli dzieje się inaczej, musi być jakaś przyczyna tego stanu i warto ją w tym momencie znaleźć. Albo dziecko jest nieprawidłowo karmione, zbyt rzadko lub zbyt krótko, albo ma trudności z efektywnym ssaniem piersi z powodu słabej kondycji lub utrudnień np. anatomicznych. Najrzadziej przyczyna leży po stronie mamy, ale zdarza się opóźniony nawał pokarmu wywołany stresem okołoporodowym. Szybka interwencja poprzez częste karmienie lub stymulację laktatorem przynosi efekty.

Warto ważyć dzieci karmione piersią! Można zaopatrzyć się w wagę niemowlęcą lub korzystać z wizyt położnej POZ lub wizyt w Poradni D. Doradcy laktacyjni zawsze mają wagę podczas wizyt.

Jak często ważyć?

• W pierwszym tygodniu życia – codziennie.
• W pierwszym miesiącu – co tydzień.
• W pierwszym półroczu – co miesiąc.

Nie należy czekać z noworodkiem, aż do wizyty szczepiennej w 6-stym tygodniu życia, bo im szybciej wykryje się problem z laktacją tym lepiej można pomóc. Im później tym trudniej będzie odratować laktację. Jeśli pojawiły się wątpliwości lub mama podjęła trud stymulacji laktacji – ważymy dziecko raz na kilka dni.

Światowa Organizacja Zdrowia opracowała siatki centylowe wielu parametrów wzrostu, które obowiązują we wszystkich krajach świata. Pomiarów dokonano na 6 kontynentach (Brazylia, Ghana, Indie, Norwegia, Oman, USA) w populacji 8840 zdrowych dzieci, które były karmione wyłącznie piersią 4-6 miesięcy, a później matki rozszerzały dietę kontynuując karmienie piersią. Badacze zauważyli, że tempo wzrostu jest nieco inne niż w przypadku dzieci karmionych sztucznie. Ponieważ dzieci karmione piersią stanowią wzór wzrostu i rozwoju uznano, że wszystkie dzieci powinny wzrastać według tego wzorca. Oczywiście należy uwzględniać odstępstwa w przypadku dzieci chorych lub mających uzasadnione trudności innego typu.

FILM – WSKAŹNIK SKUTECZNEGO KARMIENIA – MASA DZIECKA

Co wynika z siatek WHO?

Przede wszystkim fakt, że chłopcy rosną szybciej niż dziewczynki. Ale również fakt, że na tempo przyrostu masy ma wpływ urodzeniowa masa ciała, czyli najmniejsze i największe noworodki będą rosły najszybciej. W pierwszych tygodniach życia dziecka tempo zmienia się z tygodnia na tydzień, o czym wie personel medyczny i może precyzyjnie ocenić rozwój dziecka zaglądając do odpowiednich tabel przygotowanych przez WHO. W praktyce lekarze posługują się papierowymi lub elektronicznymi wykresami tzw. siatkami centylowymi, które pozwalają szybko zauważyć problem. Dziecko powinno „trzymać się” swojego centyla, który osiągnie po wyrównaniu masy urodzeniowej i nim podążać. Znaczne obniżenie się na siatce centylowej masy/wieku, zwłaszcza przekraczające dwa odchylenia standardowe (nie zawsze będą to dwa kanały na siatce!) świadczy o tym, że dziecko nie zjada prawidłowych ilości mleka lub ma inną, zdrowotną przyczynę, którą należy zdiagnozować.

Jak oceniać masę niemowląt?

Dzieci nie rosną tak intensywnie cały czas. Po ukończeniu 3-ego miesiąca, gdy zaczynają wykonywać więcej ruchów pochłaniających energię, a mleka piją nadal tyle samo, wtedy fizjologicznie tempo wzrostu obniża się prawie o połowę. Na siatce centylowej widać jak krzywa spłaszcza się od 3 miesiąca, a w kolejnych miesiącach jeszcze bardziej. Poniżej podaję średnie dla poszczególnych kwartałów.

Co jeszcze wiadomo?

Wiadomo, że dzieci rosną też na długość, rośnie im główka i powiększa się klatka piersiowa. Wzrost we wszystkich wymiarach powinien być miarę proporcjonalny. W ciągu pierwszych 6 miesięcy niemowlę rośnie na długość średnio 2,5 cm/miesiąc, a obwód główki powiększa się średnio 1,27 cm/miesiąc. W drugim półroczu tempo spada odpowiednio do 1,27 cm/miesiąc i 0,64 mm/miesiąc.

Wskaźnik taki jak BMI (Body Mass Index) jeszcze bardziej precyzyjnie pokażą nam jak rozwija się dziecko. Ale potrzebna jest długość ciała, aby go wyliczyć. Wzór: masa ciała w kg/ wzrost w metrach do kwadratu. Lekarze w Książeczkach zdrowia dziecka korzystają ze wskaźnika Z-score określającego odchylenia standardowe od wzorca rozwoju.

Niemowlęta podwajają masę urodzeniową w 3-4 miesiącu, a potrajają po roku. Po roku też są dłuższe o 50%.

JAK PRAWIDŁOWO ZWAŻYĆ DZIECKO?

Noworodka i niemowlę należy ważyć bez ubrania i bez pieluszki. Najlepiej o jednej porze dnia, jeśli porównuje się wyniki sprzed kilku dni. W przypadku noworodka przybór masy należy liczyć od najniższej masy spadkowej (nie urodzeniowej!). Znajdziecie ją, Drogie Mamy, wpisaną do książeczki zdrowia jako „najniższa masa w dobie…”. W przypadku starszego niemowlaka należy poszukać innej znanej wartości, np. masy zaznaczonej w książeczce podczas wizyty w Poradni D. To ją trzeba odjąć od otrzymanego wyniku ważenia. Następnie podzielić przez ilość dni lub tygodni, które upłynęły od dnia „najniższej” lub „innej, znanej” masy. Wynik trzeba porównać z powyższą tabelą lub zaznaczyć na własnej siatce centylowej. Zaznaczając regularnie masę na siatce – powstanie krzywa wzrostu. Jej przebieg powinien być zgodny z jedną z linii naniesionych na siatce. Siatki WHO można znaleźć na stronach:

www.growthcharts.rcpch.ac.uk

https://www.who.int/tools/child-growth-standards/standards/weight-for-age

BARDZO POLECAM MOIM PACJENTKOM KORZYSTANIE Z APLIKACJI, które same liczą i pokazują wykresy na siatkach. Np. Growth, Baby Tracker, Dziecko +, Karmienie Piersią, Baby Care i inne.

Filmy instruktażowe wykorzystano za zgodą wydawnictwa Medycyna Praktyczna, Kraków. www.pediatria.mp.pl oraz Centrum Nauki o Laktacji https://www.youtube.com/@centrumnaukiolaktacji

Artykuł powstał 5.11.2024